Các Nước Cộng Hòa Liên Bang Xô Viết

Các nước cộng hòa của Liên bang Xô viết được quy định theo Điều 76 của Hiến pháp Xô viết 1977 là những nhà nước Xã hội chủ nghĩa Xô viết có chủ quyền hợp nhất với những nước Cộng hòa Xô viết khác để trở thành Liên bang Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Xô viết hay Liên bang Xô viết. Điều 81 của Hiến pháp nói rõ "những quyền lợi tối cao của các Nước cộng hòa Liên bang sẽ được bảo vệ bởi Liên bang Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết".[1]

Các nước Cộng hòa của Liên Xô trước khi Liên bang Xô viết sụp đổ

Liên Xô là nước đầu tiên trên thế giới xây dựng CNXH và Chủ nghĩa cộng sản. Là quốc gia hùng mạnh, nên sự xuất hiện của nhà nước Liên Xô XHCN đã ảnh hưởng to lớn đến tiến trình lịch sử của nhân loại.Trong thế kỷ XX, sau khi Liên Xô xuất hiện, mọi sự kiện lớn của thế giới – nhiều hay ít – đều có dấu ấn và chịu ảnh hưởng của Liên Xô.

Lịch sử Cách mạng và sự hình thành

Sự hình thành Liên Xô gắn liền với sự sụp đổ của Đế quốc Nga trong Chiến tranh thế giới thứ I và hoạt động của Đảng Cộng sản Nga do V.I.Lênin đứng đầu.Vào đầu thế kỷ XX, xã hội Nga ẩn chứa nhiều mâu thuẫn gay gắt không được giải tỏa; nước Nga lại là nơi có phong trào Marxist cấp tiến mạnh nhất, do Lênin đứng đầu với Đảng Bolshevik chủ trương làm cách mạng XHCN, để xây dựng Chủ nghĩa cộng sản, theo học thuyết của Karl Marc.

Ngày ngày 7/11/1917, V. I. Lênin và các đảng viên Bolshevik Nga đã lãnh đạo các Xô viết làm Cách mạng tháng Mười, lập chính quyền Xô viết của công - nông -binh đầu tiên trên thế giới. Đây là sự kiện quan trọng, có ý nghĩa thời đại đối với lịch sử nhân loại. Sự kiện vĩ đại mà sau này đã ảnh hưởng to lớn tới các cuộc cách mạng XHCN và phong trào giải phóng dân tộc nhiều quốc gia, từ châu Âu, châu Á, Châu Phi, tới Mỹ Latinh, trong đó có Việt Nam.

Ngay sau Cách mạng tháng Mười, nước Nga rơi vào nội chiến cực kỳ đẫm máu. Đến cuối năm 1920, về cơ bản Hồng quân đã giành chiến thắng, quân bạch vệ bị thất bại. Ngày 30/12/1922, 15 nước cộng hòa gia nhập Liên bang Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết (gọi tắt là Liên Xô). Ngay sau khi thành lập Liên bang Xô Viết; nhân dân Liên xô dưới sự lãnh đạo của Đảng và chính phủ bắt tay vào xây dựng cuộc sống mới, cuộc sống XHCN một xã hội không có người bóc lột người. Cả đất nước như một công trường khổng lồ, nên chỉ sau một thời gian ngắn, đã đem lại kết quả tốt: Nạn đói bị đẩy lùi, công nghiệp, thương mại được phục hồi, tình hình nông thôn và thành thị được ổn định, xã hội có tích luỹ và đời sống người dân tốt lên nhanh chóng. Sau khi Lênin mất (năm 1924), I.V. Stalin thay thế V.I.Lênin lãnh đạo đất nước Xô-viết tiến hành công nghiệp hóa XHCN. Kết quả là Liên Xô đã trở thành một nước công nghiệp đứng thứ 2 trên thế giới trong một thời gian rất ngắn (điều này là nền tảng kinh tế cho chiến thắng của Liên Xô trong Chiến tranh thế giới thứ II). Mặt khác, những nhân tố mới được giải phóng của cuộc sống mới XHCN (thanh toán mù chữ và giáo dục miễn phí cho trẻ em, hệ thống y tế miễn phí, thực hiện bình đẳng nam nữ, chia ruộng đất cho nông dân, quốc hữu hóa tài nguyên và các nhà máy, mức sống người dân ngày càng được nâng cao...) đã tạo động lực to lớn, mạnh mẽ cho công cuộc xây dựng đất nước. Một số thành tựu của Liên Xô về các lĩnh vực: Giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội...thời gian này đã vượt xa các nước phương Tây như: Anh, Pháp, Mỹ; Đức...Giai đoạn tiến hành Công nghiệp hóa đất nước; Liên Xô đã xây dựng được một loạt các tổ hợp công nghiệp khổng lồ; các nhà máy luyện thép, luyện kim lớn và nhiều khu công nghiệp ở Moskva, Leningrat, Volgograd, Chelyabinsk, Kharkov....Năm 1935, Liên Xô đã khởi công xây dựng tàu điện ngầm ở Moskva với chiều dài hàng chục km. Tới năm 1940, sản lượng công nghiệp của Liên Xô đã tăng gấp 7,7 lần so với năm 1913, Công nghiệp Liên Xô đã chiếm 77,4% cơ cấu nền kinh tế và chiếm 10% toàn thế giới. Cho đến lúc đó, thế giới chưa từng chứng kiến nhịp độ tăng trưởng nào nhanh và ngoạn mục như vậy. Đến trước Chiến tranh thế giới thứ II, từ một nước có nền sản xuất lạc hậu, Liên Xô đã vươn lên trở thành cường quốc công nghiệp thứ 2 thế giới và đứng đầu châu Âu, vượt qua Anh - Pháp- Đức (chỉ đứng sau Mỹ).Thành quả to lớn này đã cho phép Liên Xô chiến đấu và cuối cùng giành chiến thắng vĩ đại trong Chiến tranh thế giới thứ II (1939-1945).

Vai trò của Liên Xô trong Chiến tranh thế giới thứ II

Nói đến Liên Xô, ngoài ý nghĩa là nước đầu tiên xây dựng CNXH trên thế giới với đà tăng trưởng hết sức ngoạn mục và nhiều chính sách xã hội nhân văn tốt đẹp, so với các nước Tư bản chủ nghĩa; song bên cạnh đó, cũng phải nói đến vai trò to lớn, quyết định của Liên Xô trong Chiến tranh thế giới thứ II, như một bằng chứng là quốc gia đã góp phần quan trọng và quyết định để cứu nhân loại thoát khỏi thảm họa phát xít (do các nước Đức-Ý-Nhật gây ra).

Ngày 22/6/1941 nước Đức Quốc xã tấn công Liên bang Xô viết và bắt đầu "Chiến tranh vệ quốc vĩ đại" của Liên Xô (1941–1945). Liên Xô tham gia vào Khối Liên minh chống phát xít gồm:Anh, Pháp,Mỹ, Úc, New Zealand, Canada, Trung Quốc... Người dân Xô viết đã lao động tự giác, quên mình với nỗ lực phi thường để phục vụ cho chiến tranh. Phần lớn các dân tộc thuộc Liên bang Xô viết đã đoàn kết, hiệp lực tin tưởng vào Đảng cộng sản Liên Xô và lãnh tụ Stalin để đẩy lùi họa phát xít. Thời gian đầu, do bị bất ngờ, quân đội Xô-Viết tuy thất bại, song Hồng quân Liên Xô đã chống trả kiên cường, gây cho quân Đức những tổn thất to lớn. Đến cuối năm 1941, họ đã chặn đứng được quân đội Đức tại cửa ngõ Thủ đô Moskva.Trong các năm 1942 – 1943, Liên bang Xô viết với sự giúp đỡ của quân đồng minh Anh –Pháp-Mỹ, đã tạo được bước ngoặt cơ bản của chiến tranh bằng các chiến thắng Stalingrad và Kursk. Cuối năm 1944, Liên Xô đã giải phóng toàn bộ đất đai của mình; đánh đuổi quân Đức trên lãnh thổ các nước Đông Âu, Trung Âu; Tháng 4 năm 1945, quân đội Xô viết công phá Berlin. Nước Đức Quốc xã sụp đổ và đầu hàng Quân đội Liên Xô vô điều kiện.

Ngay sau chiến thắng đối với Đức, Liên Xô tham chiến chống Nhật Bản và đầu tháng 8 năm 1945, đã dễ dàng đánh tan đạo quân Quan Đông của Nhật Bản tại Mãn Châu. Ngày 15/8/1945, Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng Minh và Chiến tranh thế giới thứ II chấm dứt.

Mặc dù có những khó khăn to lớn do hậu quả chiến tranh để lại, song Liên Xô bước ra khỏi chiến tranh với tư thế của người chiến thắng; niềm phấn khởi tự hào lớn lao của nhân dân đối với cường quốc XHCN của mình; đã tạo tiền đề quan trọng để Liên Xô mạnh lên thành siêu cường thế giới sau thế chiếnthứ II.

Liên Xô phục hồi, mở rộng hệ thống Xã hội chủ nghĩa và trở thành cường quốc thế giới

Sau Chiến tranh thế giới thứ II, đất nước Liên Xô bị tàn phá hết sức nặng nề. Chiến tranh thế giới thứ II đã làm cho khoảng 26 triệu người Xô viết thiệt mạng, 1.710 thành phố, thị trấn; hơn 70.000 làng mạc bị phá huỷ, 32.000 cơ sở công nghiệp, 98.000 nông trang tập thể, nhiều công trình văn hóa của Liên bang Xô viết bị phá huỷ, hơn 25 triệu người mất nhà cửa. Tổng cộng, Liên Xô mất gần 30% tài sản quốc gia và gần 1/8 dân số. Tổn thất vật chất ước tính là 2,5 nghìn tỷ rúp, tương đương với 30% toàn bộ của cải của đất nước. Sự phát triển các ngành kinh tế quan trọng bị thụt lùi tới 10 - 15 năm. Trước những tổn thất nặng nề đó, Chính phủ Liên Xô đề ra kế hoạch 5 năm nhằm khôi phục nền kinh tế. Đến năm 1955, GDP của Liên Xô đã đạt khoảng 136 tỷ đôla, đứng thứ 2 thế giới chỉ sau Hoa Kỳ (381 tỷ đôla).

Sau Chiến tranh thế giới thứ II (năm 1945), Liên Xô giúp các nước ở Châu Âu, Châu Á, châu Mỹ - Latinh thành lập nhà nước XHCN, đó là: Tiệp Khắc; Ba Lan, Nam Tư; Bungari; Hungari; Rumani; Cộng hòa Dân chủ Đức, Anbani, Trung Quốc, Triều Tiên, Việt Nam, Mông Cổ và Cu-ba... Đến năm 1960, trên thế giới đã hình thành phe XHCN, do Liên Xô đứng đầu. Đồng thời nền kinh tế Liên Xô phát triển mạnh mẽ; Khoa học - kỹ thuật, quân sự đã có bước đột phá: chế tạo tên lửa đạn đạo, bom nguyên tử, nhà máy điện nguyên tử v.v.. Công nghệ vũ trụ đã có bước phát triển vượt bậc: Liên Xô đã phóng tàu vũ trụ đầu tiên trên thế giới (vào năm 1959) và đưa con người đầu tiên vào vũ trụ (năm 1961). Những sự việc này ngoài những ý nghĩa quân sự, chiến lược, kinh tế, còn có ý nghĩa tinh thần rất to lớn: nó đánh dấu Liên Xô đã trở thành siêu cường trên thế giới với mục tiêu vươn lên vượt qua Hoa Kỳ.

Theo tài liệu của Chính phủ Mỹ thống kê về kinh tế các nước trên thế giới, năm 1975, tổng sản lượng kinh tế của Liên Xô đã đạt 943,5 tỷ USD (đứng thứ 2 thế giới, sau Hoa Kỳ). Ngoài ra những chỉ số sau đã chứng tỏ công dân Liên Xô được hưởng mức phúc lợi xã hội và ưu đãi rất cao so với các nước cùng thời điểm: Liên Xô là nước đầu tiên trên thế giới quy định chế độ làm việc 8 giờ/ngày; Người dân được đưa tới nơi làm việc bằng phương tiện công cộng mà không phải trả tiền; Người dân được miễn học phí tại mọi cơ sở giáo dục, từ mẫu giáo cho tới đại học; Nhà nước đảm bảo các sinh viên tốt nghiệp cao đẳng, đại học đều có việc làm sau khi nhận bằng; Người dân được khám & chữa bệnh miễn phí hoàn toàn. ...

Trên bình diện quốc tế, là nước XHCN đứng đầu và hùng mạnh nhất bấy giờ, Liên Xô đã trở thành đối trọng cân bằng với khối Tư bản chủ nghĩa do Mỹ đứng đầu; là biểu tượng, là thành trì, là chỗ dựa “tinh thần và vật chất to lớn” trong phe XHCN và là nguồn viện trợ chính cho các phong trào giải phóng dân tộc tại các nước châu Á- châu Phi - châu Mỹ latinh.

Đối với cách mạng Việt Nam, Cách mạng Tháng Mười Nga và Liên bang Xô Viết có ý nghĩa và ảnh hưởng vô cùng to lớn, với bài học kinh nghiệm sâu sắc trên nhiều phương diện, cả về lý luận lẫn thực tiễn, trong thời kỳ trước; sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, cả trong Cách mạng Tháng 8 và hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc, cũng như trong cách mạng XHCN và công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước ngày hôm nay.

Thật vậy, ngay từ khi bôn ba đi tìm đường cứu nước, cứu dân thoát khỏi ách nô lệ lầm than (đầu thế kỷ XX), lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh phát hiện ra giá trị thời đại của Cách mạng Tháng Mười Nga và Chủ nghĩa Mác-Lê-nin và Người quyết tâm đi theo con đường Cách mạng Tháng Mười Nga. Năm 1920, sau khi đọc Sơ thảo “Luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa” của V.I. Lê-nin đăng trên Báo L’Humanité (Pháp), Nguyễn Ái Quốc đã tìm ra “cẩm nang thần kỳ” cho sự nghiệp cứu nước, giải phóng cho dân tộc Việt Nam. Khi nói về sự kiện này, Người nhớ lại: “Luận cương của Lê-nin làm cho tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ và tin tưởng biết bao! Tôi vui mừng đến phát khóc lên. Ngồi một mình trong phòng mà tôi nói to lên như đang nói trước quần chúng đông đảo: “Hỡi đồng bào bị đọa đày đau khổ! Đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng chúng ta...”. Tiếp theo, trong quá trình hoạt động cách mạng (trước năm 1945), được sự quan tâm của Liên Xô và Quốc tế cộng sản, nhiều chiến sĩ cách mạng tiền bối của Việt Nam đã được cử sang Liên Xô học tập như: Nguyễn Ái Quốc, Trần Phú, Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai ... để sau nay về nước chỉ đạo cách mạng Việt Nam; phát động toàn dân, giành chính quyền về tay công - nông; lập nên nước Việt Nam Dân chủ công hòa (2/9/ 1945).

Đặc biệt, nhờ sự giúp đỡ chí tình, chí nghĩa của Đảng Cộng sản Liên Xô và nhân dân Liên Xô anh em về mọi mặt vật chất và tinh thần, trong đó có nhiều vũ khí, đạn dược, quân trang, quân dụng (kể cả việc đào tạo nhiều thế hệ cán bộ, chuyên gia cho Việt Nam và cử nhiều đoàn chuyên gia sang Việt Nam công tác..); để giúp Việt Nam đứng vững và tiếp tục đánh thắng các đế quốc lớn như: Pháp, Nhật, Mỹ, thu giang sơn về một mối, đưa dân tộc ta vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng của nhân dân thế giới. Một minh chứng hùng hồn nữa là sau khi Việt Nam thống nhất đất nước (tháng 4 năm 1975), Đảng và nhân dân Liên Xô vẫn tiếp tục sát cánh với Đảng ta, nhân dân ta trên bước đường xây dựng đất nước, giúp Việt Nam nhanh chóng khắc phục hậu quả chiến tranh, sớm thoát khỏi đói nghèo, lạc hậu: với nhiều công trình mang tầm vóc thế kỷ, mang dấu ấn thời đại; để cho đến hôm nay; nhiều công trình của Việt Nam được nhân dân Liên Xô hỗ trợ, giúp đỡ, dựng xây vẫn đang phát huy giá trị to lớn; góp phần vào tăng trưởng kinh tế cho Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Tròn một thế kỷ đã trôi qua, kể từ thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga 1917, tuy đời sống chính trị xã hội thế giới có những biến đổi sâu sắc (kể cả việc Liên Xô và một số nước XHCN ở châu Âu lâm vào khủng hoảng và tan rã đầu những năm 90 của thế kỷ XX), nhưng tầm vóc, ý nghĩa của Cách mạng Tháng Mười Nga vẫn nguyên giá trị đối với nhân loại tiến bộ trên thế giới. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Giống như mặt trời chói lọi, Cách mạng Tháng Mười chiếu sáng khắp năm châu, thức tỉnh hàng triệu, hàng triệu người bị áp bức bóc lột trên trái đất đứng lên tự giải phóng…Trong lịch sử loài người chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa như thế”.

Người viết bài này đã từng có thời gian sống và học tập tại Liên Xô trong thập niên 70 – 80 của thế kỷ XX. Cũng như nhiều cán bộ, học sinh Việt Nam sang Liên Xô công tác, học tập, làm việc, chúng tôi sẽ không bao giờ quên được những tình cảm và sự đùm bọc rất chân tình, nồng thắm, thủy chung, bền chặt của người dân Liên Xô, đất nước Liên Xô dành cho mình và tổ quốc Việt Nam yêu dấu trong thời kỳ chiến tranh giữ nước, cũng như xây dựng hòa bình sau này (với nhiều công trình thế kỷ mang dấu ấn Việt-Xô, như: Cầu Thăng Long; Nhà máy Thủy Điện Hòa Bình, Nhà máy nhiệt điện Phả Lại; Cung Lao động hữu nghị Việt -Xô; Bệnh viện hữu nghị Việt -Xô; Đại học Bách khoa Hà Nội). Đó là những tình bạn, tình đồng chí, anh em XHCN thắm thiết nhất, trách nhiệm, cao thượng và đầy đủ nhất ... vượt cả không gian và thời gian, đã làm nên trang sử vàng của tình hữu nghị các dân tộc anh em trong phe Xã hội chủ nghĩa.

Bài này viết về Nga dưới chế độ cộng sản xã hội chủ nghĩa từ năm 1917 đến 1991. Đối với nhà nước Nga hiện đại, xem

Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga (Nga: Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика, chuyển tự. Rossiyskaya Sovetskaya Federativnaya Sotsialisticheskaya Respublika IPA: [rɐˈsʲijskəjə sɐˈvʲɛtskəjə fʲɪdʲɪrɐˈtʲivnəjə sətsɨəlʲɪˈsʲtʲitɕɪskəjə rʲɪˈspublʲɪkə] ⓘ) hoặc gọi tắt là Nga Xô viết là nước cộng hòa Xô viết lớn nhất và đông dân nhất trong số mười lăm nước cộng hòa của Liên Xô. Sau khi Liên Xô sụp đổ, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga đổi tên thành Liên bang Nga. Cho đến nay, nó vẫn là một thực thể phụ thuộc có diện tích lớn nhất trên thế giới và thứ hai về dân số, sau Uttar Pradesh thuộc Ấn Độ. Sau sự tan rã của Liên Xô, Tứ Xuyên ở Trung Quốc trở thành thực thể phụ thuộc đông dân thứ hai, nhưng cũng chỉ đến năm 1997 khi tỉnh này được chính phủ Trung Quốc thay đổi về mặt hành chính.

Dưới sự lãnh đạo của Vladimir Lenin, những người Bolshevik đã thành lập nhà nước Nga Xô viết vào ngày 7 tháng 11 (lịch cũ 25 tháng 10 năm 1917), ngay sau khi Chính phủ lâm thời Nga cai trị Cộng hòa Nga bị lật đổ trong cuộc cách mạng tháng Mười. Ban đầu, nhà nước không có tên chính thức và không được các nước láng giềng công nhận trong năm tháng. Trong khi đó, những người chống Bolshevik đã đặt ra một cái tên để chế nhạo là "Sovdepia" cho nhà nước non trẻ của "những người đại diện cho công nhân" và "nông dân Nga".[4]

Vào ngày 25 tháng 1 năm 1918, cuộc họp thứ ba của Đại hội Xô viết toàn Nga đã đổi tên thành nhà nước không được công nhận nước Cộng hòa Liên bang Nga.[5] Hòa ước Brest-Litovsk được ký kết vào ngày 03 tháng 3 năm 1918, cho đi nhiều diện tích đất của cựu Đế quốc Nga sang Đức để đổi lấy hòa bình trong suốt phần còn lại của Thế chiến thứ nhất. Ngày 10 tháng 7 năm 1918, Hiến pháp Nga năm 1918 đổi tên thành nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga[6]. Vào năm 1918, trong thời Nội chiến Nga, một số quốc gia trong Đế quốc Nga đã rút lui, làm giảm kích thước của đất nước nhiều hơn.

Vào năm 1920, Nga Xô viết được công nhận là một quốc gia độc lập chỉ bởi Estonia, Phần Lan, Latvia và Litva trong Hòa ước Tartu và bởi Cộng hòa Ireland trong khoảng thời gian ngắn ngủi.[7]

Ngày 30 tháng 12 năm 1922, với sự thành lập Liên bang Xô viết, Nga đã trở thành một trong 15 nước cộng hòa trong Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết.[8] Tên Xô viết cuối cùng cho nước cộng hòa, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga, được thông qua trong Hiến pháp Xô viết năm 1936. Vào thời điểm đó, nước Nga Xô viết đã đạt được gần như cùng biên giới của Sa quốc Nga cũ trước Đại chiến Bắc Âu năm 1700.

Đối với phần lớn sự tồn tại của Liên Xô, nó thường được gọi là "Nga", mặc dù về mặt kỹ thuật "Nga" chỉ là một nước cộng hòa trong liên minh lớn hơn — dù là lớn nhất, mạnh nhất và phát triển nhất.

Vào ngày 25 tháng 12 năm 1991, sau sự sụp đổ của Liên bang Xô viết (chính thức vào ngày 26 tháng 12), Nga Xô viết đã được đổi tên thành Liên bang Nga, mà nó vẫn còn cho đến ngày nay. Tên này và "Nga" được chỉ định là tên chính thức của nhà nước vào ngày 21 tháng 4 năm 1992, một sửa đổi hiến pháp hiện có và được giữ lại như trong Hiến pháp năm 1993 của Nga.

Với diện tích khoảng 17.075.200 km (6.612.077 sq mi), Nga Xô Viết là lớn nhất trong số mười lăm nước cộng hòa của nó, với những nước cộng hòa láng giềng phía nam, Kazakhstan Xô viết, đứng thứ hai.

Biên giới quốc tế của Nga Xô viết cạnh với Ba Lan ở phía tây; Na Uy và Phần Lan về phía tây bắc; và phía đông nam của nó là Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên, Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ, và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Trong Liên bang Xô viết, Nga Xô viết giáp với Ukraina Xô viết, Belarus, Estonia, Latvia và Litva ở phía tây và Azerbaijan, Gruzia và Kazakhstan ở phía nam.[9]

Khoảng 70% diện tích trong Nga Xô viết bao gồm các vùng đồng bằng rộng lớn, với vùng đài nguyên miền núi chủ yếu tập trung ở phía đông. Khu vực này giàu tài nguyên khoáng sản, bao gồm dầu mỏ, khí thiên nhiên và quặng sắt.

Nước Nga Xô viết thành lập vào ngày 7 tháng 11 năm 1917. Sau khi Cách mạng tháng Mười thắng lợi vào ngày 7 tháng 10 năm 1918, Hiến pháp năm 1918 được chấp thuận. Nó trở thành một phần của Liên bang Xô viết vào năm 1922, một hành động được chuẩn hóa bằng Hiến pháp Xô viết năm 1924. Đối với quốc tế, nó chỉ được duy nhất một quốc gia công nhận là Nhà nước tự do Ireland. Trong tiếng Việt, thuật ngữ Nga Bolshevik chủ yếu dùng cho giai đoạn 1917–1922. Trong các văn bản chính thức của Nga vào thời điểm đó có đề cập đến Cộng hòa Nga (Российская республика) và Cộng hòa Xô viết (Советская республика).

Quốc gia được Chủ tịch Đoàn chủ tịch Xô viết Tối cao Liên bang Nga điều hành, cơ quan tồn tại gần đây nhất. Thủ đô của nó là Moskva, cũng là thủ đô của Liên Xô.

Nikita Khrushchev đã chuyển Krym từ Liên bang Nga sang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Ukraina vào năm 1955.

Ngay sau khi Chính phủ lâm thời Nga cai trị Cộng hòa Nga bị lật đổ trong Cách mạng tháng Mười, các quốc gia mà nó chi phối, vốn không có tên chính thức, sẽ không được các nước láng giềng công nhận thêm năm tháng nữa.

Ngày 25 tháng 1 năm 1917, tại cuộc họp thứ ba của Đại hội Xô viết toàn Nga, các quốc gia không được công nhận đã được đổi tên thành Cộng hòa Liên bang Nga.[5] Vào ngày 3 tháng 3 năm 1918, Hòa ước Brest-Litovsk đã được ký kết, trao tặng phần lớn đất đai của Đế quốc Nga cũ cho Đức, để đổi lấy hòa bình trong Chiến tranh thế giới thứ nhất. Ngày 10 tháng 7 năm 1918, Hiến pháp Nga năm 1918 đổi tên thành nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga[6]. Năm 1918, trong Nội chiến Nga, một số quốc gia trong Đế quốc Nga cũ đã nới lỏng, làm giảm kích thước của đất nước nhiều hơn.

Nga Xô viết được công nhận là một quốc gia độc lập quốc tế chỉ bằng Estonia, Phần Lan, Latvia và Litva, trong Hòa ước Tartu vào năm 1920.

Cộng hòa Liên bang Nga được tuyên bố ngày 7 tháng 11 năm 1917 (Cách mạng tháng Mười) với tư cách là một quốc gia có chủ quyền và nhà nước xã hội chủ nghĩa lập hiến đầu tiên trên thế giới với tư tưởng về chủ nghĩa cộng sản. Hiến pháp đầu tiên được thông qua vào năm 1918.

Vào ngày 30 tháng 12 năm 1922, Đại hội Xô viết đã thông qua Hiệp ước về việc thành lập Liên Xô, theo đó Nga đã kết hợp với các nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Ukraina, Byelorussia, và Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Ngoại Kavkaz thành một đơn bang liên bang và thành Liên Xô. Hiệp ước sau này được đưa vào Hiến pháp Liên Xô năm 1924, được thông qua vào ngày 31 tháng 1 năm 1924 bởi Đại hội Xô viết Liên Xô lần thứ hai.[10]

Đoạn 3 của Chương 1 của Hiến pháp RS20 1925 đã nêu như sau:[11]

Theo ý chí của các dân tộc Cộng sản Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga, người quyết định thành lập Liên minh các nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết trong Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ X, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga, là một phần của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết, chia rẽ với Liên minh các quyền hạn theo Điều 1 của Hiến pháp Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết được bao gồm trong phạm vi trách nhiệm của các cơ quan chính phủ Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết.

Nhiều vùng ở Nga bị ảnh hưởng bởi nạn đói ở Liên Xô năm 1932–1933: Volga; vùng đất đen trung tâm; Bắc Kavkaz; Ural; tội phạm; một phần của Tây Siberia; và Kazakhstan tự trị Xô viết. Với việc thông qua Hiến pháp Xô viết năm 1936 ngày 5 tháng 12 năm 1936, quy mô của Nga Xô viết đã giảm đáng kể. Kazakh tự trị Xô viết và Kirghizstan tự trị Xô viết được chuyển đổi thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kazakhstan và Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kirghizia. Karakalpak tự trị Xô viết được chuyển sang thành Uzbekistan Xô viết.

Tên cuối cùng của nước cộng hòa trong thời kỳ Xô viết đã được Hiến pháp Nga thông qua năm 1937, đổi tên thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga.

Năm 1943, Vùng tự trị Karachay bị giải thể bởi Joseph Stalin, khi người Karachay bị lưu đày tới Trung Á vì sự hợp tác bị cáo buộc của họ với người Đức và lãnh thổ được kết hợp với Gruzia Xô viết.

Vào ngày 3 tháng 3 năm 1944, theo lệnh của Stalin, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết tự trị Chechnya-Ingush đã bị giải tán và dân chúng buộc phải trục xuất khi cáo buộc hợp tác với những kẻ xâm lược và ly khai. Lãnh thổ của tự trị của Liên bang Xô viết được phân chia giữa các đơn vị hành chính khác của Nga Xô viết và Gruzia Xô viết.

Ngày 11 tháng 10 năm 1944, Cộng hòa Nhân dân Tuva gia nhập Nga Xô viết là Khu tự trị Tuva, năm 1961 trở thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết tự trị.

Sau khi tái chiếm Estonia và Latvia vào năm 1944, Nga Xô viết sáp nhập lãnh thổ cực đông của họ xung quanh Ivangorod và trong các quận Pechorsky và Pytalovsky hiện đại vào giai đoạn 1944–1945.

Vào cuối chiến tranh thế giới thứ hai, Hồng quân Xô viết chiếm miền nam đảo Sakhalin và quần đảo Kuril, biến chúng trở thành một phần của Nga Xô viết. Tình trạng của miền Nam cực nam Kuril vẫn còn tranh chấp với Nhật Bản.

Ngày 17 tháng 4 năm 1946, tỉnh Kaliningrad – phần phía bắc của Đông Phổ bang cũ của Đức – đã bị Liên Xô sáp nhập và trở thành một phần của Liên bang Nga.

Sau cái chết của Joseph stalin, ngày 5 tháng 3 năm 1953, Georgy Malenkov trở thành lãnh tụ mới của Liên Xô.

Tháng 1 năm 1954, Malenkov chuyển Krym của Nga Xô viết sang Ukraina Xô viết.

Vào ngày 8 tháng 2 năm 1955, Malenkov chính thức bị giáng chức làm Phó Thủ tướng. Là Bí thư thứ nhất của Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô, quyền lực của Nikita Khrushchev đã được tăng cường đáng kể bởi sự xuống cấp của Malenkov.

Vào ngày 9 tháng 1 năm 1957, Vùng Tự trị Karachay và Cộng hòa Xô viết tự trị Chechnya-Ingush đã được Khrushchyov phục hồi và họ được chuyển từ Gruzia Xô viết trở lại Nga Xô viết.

Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Karelia-Phần Lan được chuyển trở lại Nga Xô viết như cộng hòa tự trị Karelia năm 1956.

Năm 1964, Nikita Khrushchev bị loại khỏi cương vị quyền lực và thay thế bằng Leonid Brezhnev. Dưới sự cai trị của mình, Nga Xô viết và phần còn lại của Liên Xô đã trải qua một thời kỳ trì trệ. Ngay cả sau khi ông qua đời vào năm 1982, thời đại đã không kết thúc cho đến khi Mikhail Gorbachev nắm quyền vào tháng 3 năm 1985 và giới thiệu các cải cách tự do trong xã hội Xô viết.

Vào ngày 29 tháng 5 năm 1990, trong nỗ lực thứ ba của mình, Boris Yeltsin được bầu làm Chủ tịch Xô viết Tối cao Nga. Đại hội đại biểu nhân dân của nước Cộng hòa đã thông qua Tuyên bố của Nhà nước chủ quyền của Nga Xô viết vào ngày 12 tháng 6 năm 1990, đó là sự khởi đầu của "Chiến tranh pháp luật", rỗ Liên Xô chống lại Liên bang Nga và các nước cộng hòa thành phần khác.

Vào ngày 17 tháng 3 năm 1991, một cuộc trưng cầu dân ý toàn Nga đã tạo ra bài viết của Tổng thống Nga Xô viết. Ngày 12 tháng 6, Boris Yeltsin được bầu làm tổng thống Nga bằng cách bỏ phiếu phổ thông. Trong một cuộc đảo chính không thành công vào ngày 18-21 tháng 8 năm 1991 tại Moskva, thủ đô của Liên Xô và Nga, Tổng thống Nga Yeltsin đã ủng hộ mạnh mẽ tổng thống Liên Xô, Mikhail Gorbachev.

Sau thất bại của GKChP, với sự hiện diện của Gorbachev, ngày 23 tháng 8 năm 1991, Boris Yeltsin đã ký nghị định đình chỉ tất cả hoạt động của Đảng Cộng sản Nga Xô viết trên lãnh thổ Nga.[12] Vào ngày 6 tháng 11, ông đã đi xa hơn, cấm Đảng Cộng sản Liên Xô và Nga Xô viết ra khỏi lãnh thổ của Nga Xô viết.

Vào ngày 8 tháng 12 năm 1991, tại Viskuli gần Brest (Belarus), tổng thống Nga Xô viết và những người đứng đầu Byelorussia Xô viết và Ukraina Xô viết đã ký "Thỏa thuận thành lập Liên bang các quốc gia độc lập" (được gọi là Hiệp ước Belovezh). Các tài liệu, bao gồm một lời mở đầu và mười bốn bài báo, nói rằng Liên Xô chấm dứt tồn tại như là một chủ đề của luật pháp quốc tế và thực tế địa chính trị. Tuy nhiên, dựa trên cộng đồng lịch sử của nhân dân, quan hệ giữa họ, với các hiệp ước song phương, mong muốn cho một quy tắc dân chủ của pháp luật, ý định phát triển quan hệ của họ dựa trên sự thừa nhận lẫn nhau và tôn trọng chủ quyền của nhà nước, các bên đồng ý với sự hình thành của Cộng đồng các quốc gia độc lập (CIS). Vào ngày 12 tháng 12, hiệp ước đã được Xô viết Tối cao Nga phê chuẩn với đa số áp đảo: 188 phiếu bầu, 6 phiếu chống đối, 7 phiếu không tham gia. Cùng ngày, Xô viết Tối cao Nga lên án Hiệp ước về việc thành lập Liên Xô và nhớ lại tất cả các đại biểu Nga từ Xô viết Tối cao Liên Xô. Tính hợp pháp của hành động này là chủ đề của các cuộc thảo luận bởi vì, theo Hiến pháp năm 1978 (Luật cơ bản) của Nga Xô viết, Xô viết Tối cao Nga không có quyền làm như vậy. Tuy nhiên, vào thời điểm này chính phủ Xô viết đã bị phản đối ít hoặc bất lực và không có vị trí nào để phản đối. Mặc dù đôi khi bầu cử ngày 12 tháng 12 đôi khi được xem là thời điểm mà Nga Xô viết rút khỏi Liên Xô sụp đổ, đây không phải là trường hợp. Có vẻ như Nga Xô viết đã lấy dòng mà không thể tách ra khỏi một thực thể không còn tồn tại nữa.

Vào ngày 24 tháng 12, Yeltsin thông báo cho Tổng thư ký Liên Hợp Quốc rằng theo thỏa thuận của các nước thành viên CIS sẽ đảm nhận tư cách thành viên Liên bang Xô viết trong tất cả các cơ quan Liên Hợp Quốc (bao gồm cả tư cách thành viên thường trực trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc). Vì vậy, Nga được coi là một thành viên ban đầu của Liên Hiệp (kể từ ngày 24 tháng 10 năm 1945) cùng với Ukraina (Ukraina Xô viết) và Belarus (Byelorussia Xô viết). Vào ngày 25 tháng 12 – chỉ vài giờ sau khi Gorbachev từ chức tổng thống Liên Xô – Nga Xô viết được đổi tên thành Liên bang Nga, phản ánh rằng nó bây giờ là một quốc gia có chủ quyền với Yeltsin giả định tổng thống. Cùng đêm đó, Quốc kỳ Liên Xô được hạ xuống và thay thế bằng cờ ba màu. Liên Xô chính thức chấm dứt tồn tại vào ngày hôm sau. Sự thay đổi ban đầu được xuất bản vào ngày 6 tháng 1 năm 1992 (Rossiyskaya Gazeta). Theo luật, trong năm 1992, nó được phép sử dụng tên cũ của Nga Xô viết cho kinh doanh chính thức (hình thức, con dấu và tem).

Nga đã có một bước tiến đáng kể trong việc phát triển một nền kinh tế thị trường bằng cách cấy ghép các nguyên lý cơ bản như giá được xác định bởi thị trường. Hai mục tiêu cơ bản và phụ thuộc lẫn nhau – ổn định kinh tế vĩ mô và tái cơ cấu kinh tế – sự chuyển đổi từ quy hoạch trung tâm sang nền kinh tế thị trường. Chính phủ trước đây đã thực hiện các chính sách tài chính và tiền tệ để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong môi trường có giá và tỷ giá hối đoái ổn định. Sau này yêu cầu thành lập các tổ chức thương mại và thể chế – ngân hàng, tài sản cá nhân và mã pháp lý thương mại — cho phép nền kinh tế hoạt động hiệu quả. Mở cửa thị trường nội địa sang ngoại thươngvà đầu tư, do đó liên kết nền kinh tế với phần còn lại của thế giới, là một trợ giúp quan trọng trong việc đạt được những mục tiêu này. Chế độ Gorbachev không giải quyết những mục tiêu cơ bản này. Vào thời điểm sụp đổ của Liên Xô, chính phủ Yeltsin của Cộng hòa Nga đã bắt đầu tấn công các vấn đề ổn định kinh tế vĩ mô và tái cơ cấu kinh tế. Đến giữa năm 1996, kết quả đã được trộn lẫn.

Cuộc đấu tranh cho trung tâm quyền lực ở Nga hậu Xô viết và bản chất của cải cách kinh tế lên đến đỉnh điểm trong một cuộc khủng hoảng chính trị và đổ máu vào mùa thu năm 1993. Yeltsin, người đại diện cho một quá trình tư nhân hóa triệt để, bị quốc hội phản đối. Đối đầu với sự phản đối quyền lực tổng thống của nghị định và đe dọa luận tội, ông "giải tán" quốc hội vào ngày 21 tháng 9, trái với hiến pháp hiện tại, và ra lệnh bầu cử mới và trưng cầu dân ý về hiến pháp mới. Quốc hội sau đó tuyên bố Yeltsin bị lật đổ và bổ nhiệm Aleksandr Rutskoy tạm thời làm tổng thống vào ngày 22 tháng 9. Căng thẳng được xây dựng một cách nhanh chóng, và các vấn đề đã đến đầu sau cuộc bạo loạn đường phố vào ngày 2-3 tháng Mười. Vào ngày 4 tháng 10, Yeltsin ra lệnh cho Lực lượng Đặc Biệt và các đơn vị quân đội ưu tú xông vào tòa nhà quốc hội, "Nhà Trắng" như được gọi. Với những chiếc xe tăng ném vào ngọn lửa nhỏ của những người bảo vệ nghị viện, kết quả không nghi ngờ gì. Aleksandr Rutskoy, Ruslan Khasbulatov, và những người ủng hộ nghị viện khác đầu hàng và ngay lập tức bị bắt và bỏ tù. Số lượng chính thức là 187 người chết, 437 người bị thương (có nhiều người bị giết và bị thương ở phe tổng thống).

Chính phủ được biết đến chính thức là Hội đồng Nhân dân (1917–1946), Hội đồng Bộ trưởng (1946–1978) và Hội đồng Bộ trưởng - Chính phủ (1978–1991). Chính phủ đầu tiên được lãnh đạo bởi Vladimir Lenin là "Chủ tịch Hội đồng Nhân dân Nga Xô viết" và người cuối cùng là Boris Yeltsin là người đứng đầu chính phủ và đứng đầu nhà nước dưới chức vụ "tổng thống".

Nga Xô viết đã bị Đảng Cộng sản Liên Xô kiểm soát, cho đến cuộc đảo chính tháng 8 năm 1991, khiến tổng thống Yeltsin đình chỉ Đảng Cộng sản Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga mới thành lập.

Nền kinh tế Nga trở nên công nghiệp hóa nặng nề, chiếm khoảng hai phần ba lượng điện sản xuất tại Liên Xô. Đó là, vào năm 1961, nhà sản xuất dầu mỏ lớn thứ ba do những phát hiện mới trong khu vực Volga-Ural và Siberia, chỉ sau Hoa Kỳ và Ả Rập Xê Út. Năm 1974, có 475 viện giáo dục đại học ở nước cộng hòa cung cấp giáo dục bằng 47 thứ tiếng cho khoảng 23.941.000 sinh viên. Một mạng lưới các dịch vụ y tế công cộng được tổ chức theo lãnh thổ cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Sau năm 1985, chính sách tái cơ cấu của Gorbachev quản lý tương đối tự do hóa nền kinh tế, vốn đã trở nên trì trệ kể từ cuối những năm 1970, với sự ra đời của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh như hợp tác xã[13].

Các ngày lễ của Nga Xô viết bao gồm Ngày kỷ niệm người bảo vệ quê cha đất tổ (23 tháng 2), tôn vinh những người đàn ông Nga, đặc biệt là những người phục vụ trong quân đội; ngày Quốc tế Phụ nữ (8 tháng 3), kết hợp các truyền thống là ngày của Mẹ và ngày Valentine; ngày Quốc tế Lao động (1 tháng 5); ngày Chiến thắng; và giống như tất cả các nước cộng hòa Liên Xô khác, Cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng mười Đại (7 tháng 11).

Ngày Chiến thắng là ngày lễ phổ biến thứ hai ở Nga; nó kỷ niệm chiến thắng trước chủ nghĩa phát xít trong cuộc chiến tranh yêu nước vĩ đại. Một cuộc diễu hành quân sự khổng lồ, do Tổng thống Nga tổ chức, được tổ chức hàng năm tại Moskva trên Quảng trường Đỏ. Các cuộc diễu hành tương tự diễn ra tại tất cả các thành phố và thành phố lớn của Nga với thành phố Anh hùng trạng thái hoặc Thành phố quân sự vinh quang.

Trong suốt thời gian tồn tại 76 năm, bài quốc ca Nga Xô viết là Patrioticheskaya Pesnya ("Bài ca yêu nước"), nhưng trước năm 1990, bài hát trước đó đã chia sẻ âm nhạc của mình với Quốc ca Liên bang Xô viết, mặc dù không phải lời bài hát và Quốc tế ca là bài quốc ca trước năm 1944. Khẩu hiệu "Vô sản toàn thế giới, đoàn kết lại!" thường được sử dụng và chia sẻ với các nước cộng hòa của Liên Xô khác. Cây búa và liềm và toàn bộ vũ khí của Liên Xô vẫn được nhìn thấy rộng rãi ở các thành phố của Nga như là một phần của đồ trang trí kiến trúc cũ cho đến khi loại bỏ dần dần vào năm 1991. Các ngôi sao đỏ của Liên Xô cũng gặp phải, thường là trên các thiết bị quân sự và đài tưởng niệm chiến tranh. Huân chương cờ đỏ tiếp tục được vinh danh, đặc biệt là Biểu ngữ chiến thắng năm 1945.

Búp bê Matryoshka là một biểu tượng dễ nhận biết của Nga Xô viết (và toàn bộ Liên Xô), và các tháp của Kremlin Moskva và Nhà thờ chính tòa Thánh Vasily ở Moskva là các biểu tượng kiến trúc chính của Nga Xô viết. Hoa cúc là hoa quốc gia, trong khi bạch dương là cây quốc gia. Các chú gấu Nga là một biểu tượng động vật và một thân quốc gia của Nga. Mặc dù hình ảnh này có nguồn gốc phương Tây, nhưng chính người Nga đã chấp nhận nó. Mẹ của nước Nga là mẹ Nga.

Nước Nga Xô viết kết thúc vai trò là một phần của Liên Xô vào 12 tháng 12 năm 1991, mười bốn ngày trước khi Liên Xô giải tán. Nó được đổi tên thành Liên bang Nga dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Boris Yeltsin, trong Cộng đồng các Quốc gia Độc lập cho đến năm 1993.

Nước Nga Xô viết và sau đó là Liên bang Nga được công nhận rộng rãi là quốc gia kế thừa Liên Xô trong các quan hệ ngoại giao và nó đã được giữ quyền thành viên vĩnh viễn của Liên Xô và quyền phủ quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.

Quốc kỳ Nga Xô viết đã thay đổi nhiều lần, với bản gốc là một màu đỏ với tên tiếng Nga của nước cộng hòa được viết trên trung tâm của lá cờ màu trắng. Lá cờ này đã luôn luôn được dự định là tạm thời, vì nó đã được thay đổi chưa đầy một năm sau khi được thông qua. Lá cờ thứ hai có các chữ cái "РСФСР" (Nga Xô viết) viết bằng màu vàng trong bang, và được bọc trong hai đường màu vàng tạo thành một góc vuông. Lá cờ tiếp theo được sử dụng từ năm 1937, đặc biệt là trong chiến tranh thế giới thứ hai. Nó được sử dụng cho đến khi Joseph Stalin qua đời. Sự thay đổi này kết hợp một bản cập nhật cho tất cả các lá cờ của các nước cộng hòa của Liên bang Xô viết, cũng như cho lá cờ của Liên Xô. Bây giờ, lá cờ của Nga Xô viết là một phiên bản bị xáo trộn của lá cờ Liên Xô, với sự khác biệt chính là việc tái định vị cây búa và liềm nhỏ, và đáng chú ý nhất là thêm một sọc thẳng đứng màu xanh vào tời. Phiên bản cờ này được sử dụng từ năm 1954 đến năm 1991, nơi nó được thay đổi do sự sụp đổ của Liên Xô. Lá cờ đã được hoàn nguyên một chút trở lại với bộ trưởng dân sự hoàng gia ban đầu của Nga, với một sự khác biệt đáng chú ý là tỷ lệ. Sau năm 1993 khi Nga Xô viết được chính thức giải thể vào Liên bang Nga, lá cờ cuối cùng của Liên Xô được sử dụng với tỷ lệ 2:3 ban đầu.

Lịch sử Cách mạng và sự hình thành

Vai trò của Liên Xô trong Chiến tranh thế giới thứ II

Liên Xô phục hồi, mở rộng hệ thống Xã hội chủ nghĩa và trở thành cường quốc thế giới